Բուդդա

Բուդդայականություն

Բուդդայականություն – համաշխարհային երեք կրոններից մեկն է, որը ծագել է Հնդկաստանի հյուսիսում ք.ա. առաջին հազարմյակի կեսերին: Ավելի ուշ շրջանում այն տարածվել է հարավարևելյան, կենտրոնական Ասիայի ու հեռավոր արևելքի երկրներում: Բուդդայականությունը հիմնվել է Սիթհարտա Գաուտամայի քարոզչության արդյունքում: Բուդդայականության ուսմունքը ամփոփված է չորս հիմնական սկզբունքների մեջ. ա) կյանքը տառապանք է, բ) տառապանքների պատճառն են ցանկություններն ու կրքերը, գ) գոյություն ունի տառապանքներից ազատվելու միջոց, դ) գոյություն ունի ութմասնյա ուղի, որը տանում է դեպի տառապանքների վերացում և հասցնում է նիրվանայի։ Ութմասնյա ուղին է՝ ճշմարիտ խոսք, ճշմարիտ միտք, ճշմարիտ գործ, ճշմարիտ կենսակերպ, մտքերի ճշմարիտ ուղղորդում և այլն, որոնք անցնելուց հետո մարդը ձեռք է բերում անխռով հոգեվիճակ։ Նիրվանայի կարելի է հասնել մեդիտացիայի (խորասուզում) միջոցով։ Փաստորեն նիրվանան հենց նույն տառապանքների, ցանկությունների դադարումն է։ Ըստ բուդդայի, տառապանքների ակունքը ծնունդն է, քանի որ մարդն անընդհատ վերածնվում է։ Մահից հետո նրա հոգին լքում է մարմինը և վերաբնակվում է մեկ այլ մարմնի մեջ։ Եթե մարդու կարման դրական է, ապա հաջորդ կյանքում նա կվերածնվի իբրև հարուստ, երջանիկ, առողջ, իսկ եթե բացասական է, ապա՝ միջատ, որևէ կենդանի կամ նույնիսկ առարկա։ Բուդդայականությունը բաժանվում է երկու մեծ ուղղությունների՝ թհերավադա («ավագների դպրոց») և մահայանան («մեծ մարտակառք»)։ Թհերավադան շեշտը դնում է առավելապես ճգնակյացության վրա, մինչդեռ մահայանան առավել լայն զանգվածներին հասու կրոնական ուղղություն է: Բուդդայականության ուղղություններից է նաև լամայականությունը, թանթրիզմը և այլն:

Անապատականներ

Անապատականներ (տես վանականություն)– կրոնական մղումով ու հավատքով աշխարհիկ կյանքից հրաժարված և ասկետիկ կյանքով ապրող անձինք, որոնք հիմնականում ապրում են մարդկանցից հեռու վայրերում, քարանձավներում և այլն: Անապատական կյանքով ապրելը բնորոշ է հինարևելյան կրոններին՝ բրահմայականությանը, բուդդայականությանը: Բուդդայականության հիմնադիր համարվող Սինդհարտա Գաուտաման ասկետիկ կյանքով ապրելուց հետո հասավ կատարելության...

Ջայնիզմ

Հնդկաստանի ազգային կրոնների շարքում յուրահատուկ տեղ է զբաղեցնում ջայնիզմը (ջայնականությունը): Ժամանակակից Հնդկաստանում ջայնականները կազմում են երկրի բնակչության մոտ 0,5-1 տոկոսը (մինչև 10 մլն.) և հիմնականում տարածված են Հնդկաստանի հարավային և արևմտյան շրջաններում՝ Մահարաշտա, Մադհյա-Պրադեշ, Ռաջաստան, Գուջարատ, Կարնատակա և այլ նահանգներում: Առաջացել է Ք.ա. 6-րդ դարում...

Պագոդա

Պագոդան բազմահարկ բուդդայական կամ հինդուիստական տաճար է, որտեղ տեղակայված են բուդդայական պանթեոնի աստվածների պատկերները և որտեղ անց են կացվում ծիսական արարողություններ: Երբեմն պագոդա են անվանում նաև սանդղախորշերը՝ շինություններ, որոնց պատերի մեջ պահվում են տարեբր սուրբ մասունքներ: Թաիլանդում, Բիրմայում, Շրի Լանկայում, Լաոսում, Քամբոջայում պագոդա են կոչում...

Միսիոներություն

Միսիոներությունը (լատ.՝ missio — առաքում, հանձնարարություն) եկեղեցական ու կրոնական կառույցների գործունեության տեսակը, երբ տվյալ ուղղության ներակայացուցիչը փորձում է իր հավատքը տարածել այլոց մեջ քարոզչության, սեփական վարքի կամ այլ ճանապարհներով՝ համոզելով, որ փրկության ուղին հենց այդ կրոնական ուղղությանը հետևելն է: Միսիոներության պարզագույն դրսևորումները երևան են եկել...

Մեսիա

Մեսիան (հին եբր` մաշիաք — օծյալ) հուդայականության, քրիստոնեության և մի շարք այլ կրոններում Աստծո ուղարկած փրկիչն է, որը գալու է ապագայում եւ փրկի մարդկությունը: Հին կտակարանում նշված մեսիայի գաղափարը հրեաները ընկալում էին որպես կործանված թագավորության վերականգնման հույս, քանի որ Դավթի սերնդից պետք է ծնվեր թագավոր-մեսիան: Քրիստոնեության...

Ձեն բուդայականություն

Ձեն բուդայականությունը չինական ու ողջ արևելաասիական բուդդայականության դպրոցներից է, որը դաոսականության ազդեցությամբ վերջանականապես ձևավորվել է 5-6-րդ դարերում: Առավել լայն իմաստով ձենը միստիկական հայեցողության դպրոց է: Ընդունելով բուդդայականության ընդհանուր սկզբունքները՝ ձեն-բուդդայականությունը յուրօրինակ կերպով է բացատրում երկրային ու երկնային աշխարհի փոխահարաբերության հարցը՝ համարելով, որ նրանք գտնվում են...

Համայնք

Համայնք – կրոնական իմաստով օգտագործվելու պարագայում նշանակում է որևէ կրոնի կողմնակիցների միավորում, կրոնական համակարգի սկզբնական միավոր: Քրիստոնեական կրոնում համայնքը եկեղեցին է, իսլամում՝ ումման, բուդդայականության մեջ՝ սանգհան, որոնց վրա էլ կառուցվում է հենց կրոնական ինստիտուտը: Յուրաքանչյուր կրոնական համայնք ունի իր կառուցվածքային, կազմակերպչական, գաղափարախոսական առանձնահատկությունները, ծեսն ու...