Հետ գնալ

Հայրաբանություն

Հայրաբանություն (հուն.՝ πατήρ, լատ.՝ pater — հայր) – եկեղեցու հայրերի փիլիսոփայությունն ու աստվածաբանությունը։ Եկեղեցու հայրերը մինչև 7-րդ դարը եկեղեցու գլխավոր անհատներ էին: Նրանց կողմից մշակված վարդապետությունները դարձան քրիստոնեական աշխարհայացքի հիմքը:

Եկեղեցու պատմությունը տարբերակում է մի շարք հայրերի՝ առաքելական, ջատագովական, ալեքսանդրյան, անտիոքյան, կապադովկիական և այլն: Տարբերում են հայրաբանության հունական և լատինական ուղղությունները՝ ըստ հեղինակի ծննդյան վայրի և լեզվի։ Հունական հայրաբանությունը ժամանակագրական առումով ընդգրկում է մ.թ. 80–90-ական թթ-ից մինչև Հովհան Դամասկոսցու (մահացել է 749թ.),  իսկ լատինականը՝ մինչև Իսիդոր Սևիլացու (մահ. 636) ժամանակաշրջանը։

Հայաստանում ջատագովական առաջին երկերը վերագրվում են Գրիգոր Լուսավորչին, սակայն հայկական հայրաբանության և ջատագովության հիմնադիր է համարվում Մեսրոպ Մաշտոցը։  IV-V դդ., երբ քրիստոնեությունը դառնում է տիրապետող կրոն, հանդես են գալիս համապարփակ տեսությունների հեղինակներ Բարսեղ Կեսարացին, Գրիգոր Նազիանզացին, Գրիգոր Նյուսացին։

 

Սխոլաստիկան (հուն. schole` դպրոց) միջնադարյան կրոնաիդեալիստական փիլիսոփայություն է, որը փորձում էր փիլիսոփայության կատեգորիաներն օգտագործել աստվածաբանական ճշմարտություններն ապացուցելու համար։ Սխոլաստիկայի սկզբնավորող համարվող Հովհաննես Դամասկացու շնորհիվ փիլիսոփայությունը հռչակվեց աստվածաբանության աղախինը: Սխոլաստիկան սկսել է ձևավորվել քրիստոնեական աստվածաբանության գաղափարական համապարփակ տիրապետության պայմաններում, երբ հայրաբանությունը, ավարտելով ջատագովական խնդիրները, աստիճանաբար վերածվում...

Աստվածաբանություն (հուն.՝ theos – աստված, logos – ուսմունք, ուսմունք աստծո մասին) – աստծո, նրա հատկությունների, որակների, հատկանիշների մասին ուսմունքի համակարգված շարադրանքը, հիմնավորումը և պաշտպանությունը, այս կամ այն կրոնի սահմանված դավանանքի, կրոնական բարոյականության, հավատացյալների և հոգևորականության կյանքի կանոնների ու նորմերի ամբողջությունը: Քրիստոնեական աստվածաբանության հիմքերը դրվել են դեռևս առաջին դարերում, քանի որ, գնոստիկների ու այլ հոսանքների ազդեցությամբ, խնդիր առաջացավ հիմնավորել քրիստոնեական ճշմարտություններն ու հավտքի դրույթները: Նշանավոր աստվածաբաններից էին Որոգինեսը, Տերտուլիանոսը, Բարսեղ Մեծը, Հովհան Ոսկեբերանը, Գրիգոր Նյուսացին, Գրիգոր Նազիազանցին, Օգոստինոսը և այլոք: Միջնադարում կաթոլիկ եկեղեցին իր աստվածաբանության մեջ սկսեց լայնորեն կիրառել փիլիսոփայական մոտեցումները ու փիլիսոփայությունը հռչակվեց «աստվածաբանության աղախին»: Յուրաքանչյուր կրոն ունի իր աստվածաբանական համակարգը: Աստվածաբանական համակարգը իր մեջ ներառում է տարբեր գիտական դիսցիպլիններ, որոնց շարքին են դասվում էկզեգետիկան, հերմենևտիկան, եկեղեցաբանությունը, եկեղեցական հնագիտությունը, հայրաբանությունը, եկեղեցու պատմությունը և այլն: